کتاب علی علیه السلام

جلد سیزدهم دایره المعارف تشیع در 614 صفحه قطع رحلی منتشر شد. این دایره المعارف، مهم ترین کتاب مرجع درباره علوم، تاریخ و فرهنگ مذهب تشیع است که زیرنظر استاد بهاالدین خرمشاهی،  دکتر احمد صدر حاج سیدجوادی و استاد کامران فانی و به وسیله نشر شهید سعید محبی تهیه و تدوین می شود. حسین عسکری (عضو موسسه رخسار قرآن) که از جلد یازدهم همکاری خود را با این دایره المعارف آغاز کرده ، موفق به نگارش 37 مقاله در جلد سیزدهم شد. مقاله «کتاب علی علیه السلام» یکی از آن مقالات است:

با بررسی و دقت در منابع روایی کهن امامیه، آشکار می شود که حضرت امام علی (ع) در تمام دوران بعثت پیامبر اکرم (ص) با ایشان همراه بوده و به این جهت توفیق یافته که احادیث بسیاری به نقل از رسول خدا (ص) را در کتابی گرد آورد. در حقیقت، پیامبر (ص) سخنان خود را املاء می کرد و علی (ع) آنها را می نوشت. براساس یک نقل قدیم، یک بار در محضر پیامبر (ص) دیده شده بود که آن حضرت (ع) مطالبی را که از پیامبر (ص) می شنید، بر ورقی از پوست می نوشت.

ویژگی های این کتاب که پس از شهادت امام در خانواده او باقی ماند، در احادیث ائمه اهل بیت (ع) بیان شده است. ارجاعات به آن کتاب در روایات قرن دوم هجری فراوان است. باور عموم چنین بوده است که کتاب علی (ع) در اختیار امامان زین العابدین، محمد باقر و جعفر صادق علیهم السلام بوده است. دو امام اخیر، به تکرار از آن کتاب، روایت می کردند. گفته می شود که این کتاب شامل آگاهی هایی بود که مردم به دانستن آن در ابواب حلال و حرام و فرائض (ارث) و حتی دیه خراش ها نیاز دارند. هم اکنون این کتاب به طور مستقل در دسترس نیست، اما بخشی از احادیث منسوب به آن با موضوعات نماز، روزه، جهاد، معاصی و مناهی، بیع، نکاح و طلاق، اطعمه و اشربه، قضا و شهادات، ارث، حدود و دیات، اخلاق، عقاید و فضایل، قصص انبیاء و روایات باطنی، در تعدادی از منابع حدیثی شیعه منعکس شده است. نتیجه این تحقیقات آن است که این کتاب (به نام کتاب علی علیه السلام) در دسترس دو امام همام قرار داشت و اکنون نزد امام عصر (عج) می باشد و روایات مأخوذه مربوط به آن کتاب و منقول از طریق حضرت علی ابن ابی طالب (ع)، مستقیما" از حضرت رسول اکرم (ص) بیان شده است.

نام برخی از این منابع روایی عبارتند از: «بصائر الدرجات» ابوجعفر محمد بن حسن بن فرخ قمی صفار (م290 ق)؛ «الکافی» ابوجعفر محمد بن یعقوب کلینی (م329ق)؛ «قرب الاسناد» عبدالله بن جعفر حمیری قمی (اواخر قرن سوم هجری)؛ «مروج الذهب» ابوالحسن علی بن حسین هذلی بغدادی معروف به مسعودی (م346ق)؛ «امالی»، «من لایحضره الفقیه»، «خصال»، «کمال الدین»، «عیون اخبار الرضا (ع)» از ابوجعفر محمد بن علی بن بابویه قمی معروف به شیخ صدوق (م381ق)؛ «امالی» ابوجعفر محمد بن حسن طوسی معروف به شیخ الطائفه (م460ق)؛ «تفسیر العیاشی» از ابوالنصر محمد بن مسعود سلمی سمرقندی (اوایل قرن چهارم هجری)؛ «تفسیر قمی» از علی بن ابراهیم بن هاشم قمی (قرن چهارم هجری)؛ «وسائل الشیعه»، شیخ حر عاملی (م1104ق).

منابع: کافی، 8/163؛ امالی، صدوق، 509؛ وسائل الشیعه، 17/490؛ میراث مکتوب شیعه از سه قرن نخستین هجری، 22.

 نوشته شده توسط در جمعه 88/11/2 و ساعت 8:15 صبح | نظرات دیگران()